autor: Piotr Bączkiewicz
Strój górali czadeckich na przestrzeni wieków, w zależności od zamożności właściciela, jego pochodzenia czy też poprzez czystą chęć wyróżnienia się, może się bardziej lub mniej różnić. Zaznaczam to, iż w artykule tym chcę skupić się na powtarzających się elementach, które charakteryzują strój polskich górali na Bukowinie. W innych artykułach skupię się na opisie bardziej szczegółowym poszczególnych elementów, jak i różnic.
Omówienie stroju męskiego zaczniemy od nakrycia głowy, którym był czarny kapelusz (zwanym „kłobukiem”) z czarną wstążką lub czarnym sznurkiem. Przez wstążkę lub sznurek doczepiane było piórko bądź też na przykład jodełka. Zimą na głowę mężczyźni zakładali baranie czapki. W zimniejszych okresach również noszono „kabaty”, rodzaj grubych, wełnianych okryć.
Na zdjęciu możemy zobaczyć białą koszulę, zapinaną na charakterystyczne czerwone guziki. Koszula przyozdobiona była haftem koralikowym bądź też haftem krzyżykowym. Hafty widoczne były wzdłuż guzików, na rękawach jak i kołnierzyku. Przedstawiał on motyw kwiatowy. Sama koszula mogła być wpuszczana w spodnie lub też noszona na zewnątrz.
Na koszulę zakładano „Kiptarek” wykonany z wełny lub baraniej skóry.
Na nogi zakładano wełniane, bądź w lecie, lniane spodnie. Posiadały one z przodu dwie patki, które zakrywały rozporki. Patki mogły być haftowane. Spodnie przewiązywane były cienkim, skórzanym paskiem nazywanym „riminkiem”.
Na stopy zakładano grube, wełniane, białe, skarpety, w które wkładano (najpewniej głównie w zimie) spodnie. Spotkałem się również ze zdjęciami, na których widoczne jest że spodnie nie są w skarpetach (prawdopodobnie lato). Na skarpety nakładano lekkie skórzane buty zwane „kierpcami”. Mocowane były one do nogi przy pomocy sznurka bądź długiego kawałka skórzanego paska, który obwiązywany był dookoła kostki na wysokość skarpet. Między innymi do ślubu zamiast „kierpców” zakładano na nogi wysokie, czarne, skórzane buty.
Mężczyźni nosili również „torbinki”. Był to rodzaj małej torby na ramię, czasami haftowanej, w której chowano podręczne rzeczy. Często noszone też były tabakiery, w których chowano tytoń, krzesiwo oraz próchno.
Zanik tradycyjnego stroju zaczął się w okresie międzywojennym, kiedy stroje wiejskie zaczęły ustępować zunifikowanym ubiorom miejskim. Niewątpliwie proces przyspieszył po II wojnie światowej. Warto też zaznaczyć, że duży wpływ na strój górali czadeckich miały pozostałe grupy etniczne zamieszkujące Bukowinę, jak Rumuni, Ukraińcy, Żydzi i inni.
Bibliografia:
- Górale Polscy historia strojów regionalnych odc. 11 – Górale Czadeccy
- „Notatnik klubowy” materiały opracowane klubów wiejskich – Kraków, 1986.
- „Pieśni śląskich górali i wiesiele w Pojanie Mikulie” – Marian Gotkiewicz i Bolesław Drozdek Nakładem Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego – Lublin, 1943.
- „Wędrówka pokoleń. Wspomnienia bukowińskie. Dawideny-Wichów” – Barbara Husar – Wichów, 2008.
