Kościół katolicki

Na Bukowinie kościół katolicki był obecny wieleset lat i funkcjonował w ramach 3 obrządków: rzymskim, ormiańskim i greckim. Grekokatolicy na Bukowinie to w większości Ukraińcy. Katolicy obrządku ormiańskiego przede wszystkim uważali siebie za Polaków pochodzenia ormiańskiego, mówili po polsku i wielokrotnie okazywali się być niezawodnymi patriotami. Rzymskimi katolikami na Bukowinie byli przede wszystkim Niemcy i Polacy, a od II W.Ś. pozostali głównie Polacy i osoby polskiego pochodzenia. Poniższy ogląd sytuacji dotyczy okresu końca cesarstwa austro-węgierskiego oraz czasów kiedy Bukowina wchodziła w skład królestwa Rumunii.

Do najważniejszych świątyń katolickich na Bukowinie związanych z Polakami należą na pewno te w Czerniowcach. Są to rzymskokatolickie: kościół Podwyższenia Krzyża Świętego (1814, od 2014 bazylika mniejsza) і jezuicka świątynia Najświętszego Serca Pana Jezusa (1894),  wspólny rzymsko- i greckokatolicki, kolejowy kościół pw. św. Antoniego (1908, obecnie wykorzystywany tylko przez grekokatolików) oraz ormiańskokatolicka świątynia św. Grzegorza Odnowiciela (1879). Ta ostatnia od czasów komunistycznych pełni rolę sali organowej, ale może dzięki temu jest pięknie zachowana w odróżnieniu od kościoła Serca Jezusa, który bardzo ucierpiał w roli archiwum w czasach komunistycznych. Co ciekawe, parafia Podwyższenia Krzyża Świętego w Czerniowcach funkcjonowała przez wszystkie lata komunizmu i była chyba jedyną czynną parafią w całym Związku Radzieckim.

W Kaczyce pierwszy drewniany kościół zbudowano w 1810 roku przy wsparciu ze strony kopalni soli. W 1904 roku konsekrowano nowy, neogotycki kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i wtedy też sprowadzono z ormiańskokatolickiego kościoła w Stanisławowie kopię cudownej ikony Matki Boskiej Częstochowskiej. Od tej pory, co roku do Kaczyki pielgrzymują rzesze wiernych na odpust. W 2000 roku świątynia ogłoszona została bazyliką mniejszą.

Poza tym, do najstarszych kościołów katolickich, co ciekawe w większości poświęconych Najświętszej Maryi Pannie, na Bukowinie należą:

• w Gurze Humoru, kościół pw. Trójcy Przenajświętszej zbudowano w 1811 roku a konsekrowano w 1826 roku,
• w Kimpulungu, kościół zbudowano w 1815 roku i poświęcono Wniebowzięciu Najświętszej Maryi Panny,
• w Sadogórze, murowany kościół postawiono już w 1815 roku, a w 1827 nadano mu patrona św. Michała Archanioła (obecnie jest to sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej),
• w Radowcach, kościół pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny konsekrowano w 1826 roku,
• W Serecie kościół również pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny konsekrowano rok później, w 1827, ale z uwagi, że samo miasto niegdyś pełniło znaczą rolę polityczną, było siedzibą wojewody Mołdawii w XIV wieku, to już w 1370 powstała tu pierwsza, bukowińska diecezja rzymskokatolicka, która jednak zanikła po roku 1515,
• w Kocmaniu maleńki kościółek powstał w tym samym 1827 roku i nosi wezwanie Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski,
• w Waszkowcach nad Czeremoszem kościół konsekrowano również w 1827 roku pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. W czasach komunistycznych został zdewastowany, ale obecnie powoli jest odnawiany,
• w Suczawie duży kościół św. Jana Nepomucena konsekrowano w 1836 roku,
• w Starej Hucie (Krasnoszora) świątynię pod wezwaniem Matki Bożej Bolesnej konsekrowano w 1837 roku.

Większość pozostałych kościołów rzymskokatolickich na Bukowinie wybudowano pod koniec XIX i na początku XX wieku, wśród nich ze względu na architekturę i walory historyczne wyróżniają się:

• w Storożyńcu (1864) pw. św. Anny,
• w Solce (1868) pw. Archaniołów Michała, Rafała i Gabriela,
• w Wyżnicy (1876) pw. św. Piotra i Pawła,
• w Pance (1882) pw. św. Michała Archanioła,
• w Bojanach (zbudowany w 1884, konsekrowany w 1887) pw. św. Jana Nepomucena,
• w Pojanie Mikuli (1897) pw. Zesłania Ducha Świętego,
• na Pleszy (1904) pw. św. Anny i Joachima
• w Watrze Dolnej (1905) pw. Przemienienia Pańskiego,
• w Hliboce (zbudowany w 1906, konsekrowany w 1910) pw. Matki Bożej Bolesnej,
• w Piotrowcach Górnych (1907) pw. św. Antoniego
• w Dawidenach (1910) pw. św. Róży z Limy,
• w Rudzie / Wikszanach (1910) pw. Matki Bożej Królowej Polski,
• w Bukowcu / Paltynoasie (1910) pw. Wniebowstąpienia Pańskiego,
• w Dawidenach Zrębie (1914) pw. Najświętszego Imienia Maryi,
• w Nowym Sołońcu (1940) pw. Ducha Świętego.

Nie jest to oczywiście spis wszystkich świątyń katolickich na Bukowinie. Niemniej jednak wokoło każdej z nich toczy się życie miejscowych katolików, bardzo często Polaków lub osób pochodzenia polskiego. Lokalizacje świątyń podajemy również na mapie.

Pod koniec XIX wieku w Czerniowcach rozpoczęły swoją szeroką działalność trzy żeńskie zakony rzymskokatolickie: Urszulanki (1883), Zgromadzenie Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi (1886) i Zgromadzenie Sióstr Felicjanek (1887). Urszulanki musiały już po 3 latach wyprowadzić się z Bukowiny i na ich miejsce przyjechały Felicjanki, które prowadziły sierociniec. Marianki założyły Zakład Naukowo-Wychowawczy (przedszkole, szkoła ludowa, gimnazjum, seminarium nauczycielskie – wszystkie z prawami publicznymi – oraz przeróżne kursy i internat dla dziewcząt). Oba zakony funkcjonowały do II wojny światowej. Za to do I W.Ś. w Czerniowcach działały jeszcze Siostry Służebniczki dębickie, opiekując się mi.in młodzieżą w bursie im. abpa Isakowicza. Te żeńskie zgromadzenia oddały ogromne usługi społeczności polskiej i bukowińskiej, wychowując i kształcąc wartościowych obywateli. Wiele z sióstr leży na cmentarzu czerniowieckim. Siostry Rodziny Maryi mają wspólną kwaterę w górnej części cmentarza. Choć ich groby zostały zniszczone, to w środku kwatery zachował się pomnik z odnośną informacją na cokole.

Do Czerniowiec zakonnicy – jezuici sprowadzili się w 1883 roku i w krótkim czasie wybudowali własną siedzibę z kaplicą oraz obszerny kościół w stylu starogotyckim, umożliwiający wielotysięcznej rzeszy czerniowieckich katolików uczestnictwo w nabożeństwach i rekolekcjach. Ponadto jezuici w Czerniowcach walnie przyczynili się do powstania i sprawnego funkcjonowania Sodalicji Mariańskiej Pań, Dziewcząt i Panów Polskich (1910), jak również urządzania dostępnych dla wszystkich systematycznych nabożeństw, odczytów, spotkań, organizacji własnej biblioteki i pielgrzymek odpustowych, itp. Również jezuici zakończyli swoją działalność na Bukowinie wraz z zajęciem Czerniowiec przez Sowietów. Oprócz Czerniowiec, zakonnicy – Trynitarze (głównie Niemcy) pracowali w Baniłowie (część zwana przez Niemców Augustendorf) a w Kaczyce siedzibę mieli zakonnicy ze Zgromadzenia Księży Misjonarzy św. Wincentego a’Paulo (1902). Mała osada górnicza rozwinęła się w najważniejsze sanktuarium maryjne, w którym największe uroczystości odpustowe odbywają się w święto Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (15 sierpnia) oraz święto Matki Bożej Różańcowej na początku października. Krakowscy misjonarze dzięki prowadzonym na całej Bukowinie misjom i rekolekcjom oraz wzniesieniu w krótkim czasie wielkiej świątyni w stylu gotyckim wywołali wielki ruch pielgrzymkowy do Matki Boskiej zwanej kaczycką.

Po I W.Ś. rzymscy katolicy na Bukowinie mieli 31 parafii podzielonych na 3 dekanaty (Czerniowce, Radowce i Suczawa), grekokatolicy mieli 16 parafii podzielonych na 2 dekanaty (północny z siedzibą w Czerniowcach i południowy w Suczawie), a ormiańscy katolicy mieli jedynie 3 księży (dwóch w Czerniowcach i jednego w Suczawie).